لطایف اخلاقی
حکایت اول: همتایی در ازدواج«فقیهی دختری داشت بسیار زشت رو که با وجود جهیزیه فراوان، کسی تمایل به ازدواج با او را نداشت. برحسب ضرورت، عقد ازدواجش را با نابینایی بستند. روزی حکیمی به شهر آمده بود که افراد نابینا را معالجه می کرد. به فقیه گفتند: چرا داماد خویش را معالجه نمی کنی؟ گفت: ترسم که بینا شود، دخترم را طلاق دهد. شوهرِ زن زشت رو، همان به که نابینا باشد».1 شرحسعدی در این حکایت، به یکی از شرایط مهم کام یابی در زناشویی، یعنی رعایت اصل «کفویت» و هم شأنی زوجین اشاره دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید: «به اشخاص هم شأن زن بدهید و از اشخاص هم شأن زن بگیرید».2 هم شأنی و هم سانی در ازدواج، مفهومی است جامع که رعایت آن در معیارهایی نظیر ایمان، پاکی، سن، تحصیلات، ویژگی های ظاهری و پایگاه اجتماعی لازم است. در اسلام، برترین ملاک انتخاب همسر، ملاک ایمان و پاکی است. چنان که در کلام وحی نیز می خوانیم: «زنان پلید برای مردان پلید و مردان پلید برای زنان پلیدند و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاک هستند». (نور: 26) از این آیه برمی آید که در اسلام، دیگر ملاک های هم شأنی، در درجه های بعدی اهمیت قرار می گیرند و ایمان و پاکی دو طرف شرط اساسی ازدواج است. نمونه آن، پیوند زناشویی جویبر جوان سیاه پوست و فقیر، ولی دین دار با ذلفا، دختر یکی از ثروتمندان اهل مدینه است که به سفارش نبی گرامی اسلام انجام پذیرفت. این دو جوان در ظاهر هم شأن نبودند، ولی در پرتو ایمان، زندگی خوشی در کنار هم داشتند. پیام متن: 1. یکی از علل موفقیت در پیوند زناشویی، رعایت اصل «کفویت» (هم شأنی) است. 2. برترین ملاک هم شأنی در اسلام، ملاک ایمان و پاکی است. حکایت دوم: فرزند نااهل«از پسری پرسیدند که: آیا می خواهی پدرت بمیرد تا صاحب میراث او شوی؟ گفت: نه این را نمی خواهم، بلکه بهتر از آن را می خواهم؛ یعنی او را بکشند تا هم صاحب میراث او شوم و هم خون بهای او را بستانم! خوش نیست به مرگ پدر و بردن میراث خواهد که کشندش که دیت هم بستاند»3 شرحجامی در این حکایت تلخ، موضوع قدرناشناسی فرزند ناصالح از پدر خود را یادآور می شود؛ فرزندی که در درون ناپاکش، چشمه های عواطف انسانی و حق شناسی به خشکی گراییده است، به گونه ای که هیچ محبتی را در حق پدر خود روا نمی داند؛ همان کسی که وجودش از وجود اوست. این فرزند، نه تنها خواهان مرگ پدر برای رسیدن به میراث اوست، بلکه خواهان کشته شدن اوست تا خون بهای او را نیز بستاند، در حالی که مرگ پدر برای هر فرزند شایسته وحق شناسی، ضایعه ای بزرگ است. چنان که امام علی علیه السلام می فرماید: «مرگ پدر، برای انسان کمرشکن است».4 این حکایت، به یادآورنده کلامی زیبا از مولا نیز هست که:
«اَلولَدُ اَحَدُ الْعَدوّین؛ فرزند [بد] یکی از دو دشمن است».5 بی شک، گرفتاری از دست دادن پدر برای اعضای خانواده از بزرگ ترین مصیبت هاست و مصیبت بالاتر از آن، جانشین و فرزند ناشایست است. مولا علی علیه السلام می فرماید: «بدترین مصیبت ها، جانشین [و فرزند] بد است».6 پیام متن: داشتن فرزند ناصالح، از بزرگ ترین مصیبت هاست که نبودنش از بودن آن بهتر است.
1. گلستان سعدی، ص 101. 2. نهج الفصاحه، ص 33. 3. بهارستان جامی، ص 85. 4. غررالحکم و دررالکلم، ج 2، ص 576. 5. همان. 6. همان.
منبع : بافکار، حسین ، مجله طوبی > آذر ماه 1388، شماره 12 صفحه 84 |
